In Nederland Door Overmacht

De Indische rijsttafel is officieel uitgeroepen tot immaterieel erfgoed van Nederland. En zoals altijd in Indisch Nederland, zorgt dat voor discussie. In een artikel dat op nu.nl verscheen, werden voor en tegenstanders gehoord. De een zegt dat het culturele toe-eigening is, de ander vindt het een bevestiging van het bestaansrecht van de Indo. Ikzelf vind het uitroepen van de Indische rijsttafel tot immaterieel erfgoed van Nederland, een lichtend voorbeeld van de Nederlandse cultuur en daarmee met recht onderdeel van het immaterieel erfgoed. Ik zal je uitleggen waarom.
Het ontstaan van de rijsttafel heeft natuurlijk zijn oorsprong in Nederlands-Indië, toen Nederland nog de bezetter was van wat nu Indonesië is. In het artikel op nu.nl wordt geschreven dat de rijsttafel zoals wij die kennen, oorspronkelijk bedacht werd door njai’s – bijvrouwen/bedienden van de Hollandse man – en dat de grote variatie aan inheemse specialiteiten op één tafel een teken van rijkdom en status was. Ik geloof het helemaal. De verhalen van de vele ooggetuigen die ik heb gesproken, zowel de belanda’s die daar woonden en de Indo’s die geboren zijn uit de vermenging van kolonisator en de gekoloniseerde (onder die laatste vallen ook mijn grootouders) én de verhalen die ik heb gelezen uit die periode, bevestigen dat. De gerechten zijn verzonnen door de oorspronkelijke inwoners van het land en aangepast aan de smaak van de Hollander. Dat maakt de Indische rijsttafel dus een vermenging van de smaken van Oost en West, net zoals de Indo een vermenging is van beide richtingen. Een beetje Indonesisch, een beetje Europees, een beetje van alles en nog wat.
Ik vroeg mijn geboren en getogen Balinese lief vanmorgen wat hij nou van die discussie vond. ‘Wij kennen in Indonesië geen rijsttafel, geen spekkoek en eigenlijk ook geen nasi rames’ zei hij. ‘Dat is echt iets van de Indo’s en iets dat nieuw was voor mij toen ik naar Nederland kwam.’
Zijn antwoord bevestigde voor mij dat de Indische rijsttafel toch echt wel iets is dat is ontstaan door de vermenging van die twee culturen. De Indonesische eetcultuur en de Hollandse overheerscultuur. Want zeg nou zelf, al eeuwenlang zijn de Nederlandse zeevaarders trots op hun vaarkunsten waarbij zij aantrekkelijke exotische oorden eigen wilden maken en ook hebben gemaakt. Het koloniseren van landen waar zij niks te zoeken hadden gaat zo ver terug in de tijd dat het onderdeel is geworden van de oude cultuur van het land waarin wij nu wonen. Om de rijsttafel nu als immaterieel erfgoed van Nederland te benoemen maakt dat op een wrange manier wel duidelijk.
Als je kijkt op de site van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland, zie je niet alleen erkenning van Indische cultuuruitingen maar onder andere ook van Surinaams en Antilliaans erfgoed. Wij leven met zijn allen in een pluriforme samenleving omdat de voormalig regelgevers van ons land besloten hadden om andere landen eigen te maken. Hoe je het ook wendt of keert, of je het er mee eens bent of niet, geschiedenis zal nooit veranderen.
Wij zijn het product van kolonisatie en tja, de rijsttafel dus ook een beetje. Maar moeten wij ons daar voor schamen? Mogen wij stiekem niet een beetje trots zijn op de Indonesische genen in ons DNA of moeten wij ons met terugwerkende kracht schuldig voelen voor onze Nederlandse genen? Ik vind het al lastig om me te verhouden tot een absolute mening, laat staan de generatie Indische Nederlanders die eerstelijns product zijn van de voormalig koloniale samenleving in Nederlands-Indië. Je kan niet kiezen waar je geboren wordt of uit welke ouders. Je bent niet verantwoordelijk voor hetgeen je voorouders wel of niet gedaan hebben. Ik vind het logisch dat de Indo nog zo om erkenning schreeuwt. Ze horen nergens echt bij, geen land om naar terug te refereren, geen homogene groep om op terug te vallen, alleen maar een gevoel van herkenning naar elkaar dat hen bindt en de voorliefde voor het eten. Het Indisch eten, het eten dat niet per se Indonesisch is zoals mijn lief zei, maar gerechten die zijn ontstaan doordat onze voormoeder en voorvader elkaar daar hebben getroffen. Nederlandse invloeden met een Indonesische flavor. De rijsttafel die wij vandaag de dag kennen in restaurants en op familiebijeenkomsten is niet Indonesisch, niet Nederlands, maar Indo; In Nederland Door Overmacht. Laat het smaken.